W informacji o wynikach kontroli funkcjonowania transportu drogowego i kolejowego w latach, 1990 – 2004 jaką przedstawiła w listopadzie 2005 roku Najwyższa Izba Kontroli czytamy: „[...] Skontrolowane zarządy dróg powiatowych zrealizowały plany wydatków, średnio w 97,7 %, natomiast ich potrzeby w zakresie finansowania utrzymania, remontów i budowy nowych dróg i obiektów mostowych były w 2002 roku 19 krotnie wyższe od kwoty wydatków” W innym miejscu tego raportu NIK zwraca uwagę, że według standardów UE, nakłady na rozwój infrastruktury transportu powinny kształtować się w granicach od 1% do 1,5% PKB, natomiast w Polsce ich faktyczny udział w latach 1990 – 2004 wynosił zaledwie około 0,3%).

Raport Najwyższej Izby Kontroli potwierdza, że dotychczasowy system finansowania budowy, przebudowy, utrzymania, ochrony i zarządzania drogami powiatowymi jest niewłaściwy i powoduje zahamowanie rozwoju gospodarczego z uwagi na narastające ograniczenia w dostępności komunikacyjnej obszarów, powodowane dramatycznym pogarszaniem się stanu dróg samorządowych, w szczególności powiatowych.

Aktualnie trwają w Sejmie prace nad rządowym projektem ustawy o finansowaniu infrastruktury transportu lądowego. Niestety, nie przewiduje się w nim możliwości uzyskiwania przez samorządy powiatowe środków na finansowanie infrastruktury drogowej, zarówno z Krajowego Funduszu Drogowego jak i z odpisów z akcyzy od paliw. Art. 7 ust.1 projektu wspomnianej ustawy wskazuje, że źródłem finansowania dróg publicznych (należy więc sądzić, że również dróg powiatowych) są m.in. środki określone w przepisach o Krajowym Funduszu Drogowym, ale w ślad za tym nie idzie zmiana przepisów dotyczących tego funduszu, z którego aktualnie mogą być finansowane tylko autostrady i drogi krajowe. Źródło finansowania tego funduszu stanowi między innymi opłata paliwowa „tworzona” także przez użytkowników dróg powiatowych i gminnych, podczas gdy możliwość jego wykorzystania dotyczy tylko autostrad i dróg krajowych.

W celu zmiany niekorzystnej sytuacji w zakresie funkcjonowania sieci dróg powiatowych i gminnych oraz zwiększenia możliwości przeznaczenia przez samorządy większych środków na infrastrukturę drogową niezbędne jest:
- zwiększenie udziału budżetów tych samorządów we wpływach z poszczególnych rodzajów podatków (w tym także pośrednich, np. poprzez zapewnienie udziału w podatku akcyzowym od paliw przy nałożeniu obowiązku przeznaczania tych środków w całości na drogownictwo),
- zmiana przepisów (ustawy) dotyczących Krajowego Funduszu Drogowego w celu umożliwienia jego wykorzystania na finansowanie również dróg powiatowych i gminnych (np. na sfinansowanie udziału własnego budżetu samorządów lokalnych w zadaniach realizowanych z udziałem środków pomocowych Unii Europejskiej),
- zapewnienie samorządom terytorialnym środków na opracowanie dokumentacji technicznej do projektów inwestycyjnych realizowanych przy udziale środków unijnych oraz zagwarantowanie możliwości uzyskania zaliczek na poczet przeprowadzenia tego typu inwestycji,
- zmniejszenie wysokości podatku VAT przy zadaniach drogowych (tj. powrócić do poprzedniej jego wysokości, co pozwoliłoby samorządom na realizację większej liczby zadań inwestycyjnych),
- zweryfikowanie kryteriów podziału części równoważącej subwencji ogólnej dla powiatów, która zgodnie z art. 23 ust. 3. ustawy z dnia 13 listopada 2003 roku o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 203, poz. 1966), uwzględnia tylko zróżnicowaną sieć dróg powiatowych. Konieczne jest również uwzględnienie liczby mostów na drogach powiatowych oraz dofinansowanie samorządów, które są właścicielami przepraw promowych, ponosząc z tego tytułu znaczne koszty nie rekompensowane w jakikolwiek sposób.


Prezes Zarządu
Związku Powiatów Polskich
/-/ Ludwik Węgrzyn