Gmina Jabłonna

Pałacyk właściwy łączył pierwotnie klasycystyczną surowość potężnie wypiętrzonej części środkowej z barokową malowniczością elewacji frontowej ożywionej czworoboczną wieżyczką zwieńczoną kulą. Ośrodkiem kompozycji wnętrz był okrągły salon znacznie wyższy od pozostałych pomieszczeń (dekoracja sztukatorska - Antonio Bianchi 1775, dekoracja malarska - Szymon Mańkowski 1777). Wchodziło się do niego przez prostokątny westybul, z którego na lewo był dostęp schodami na wieżę a na prawo - do antyszambru. Po obu stronach salonu znajdowały się dwie sale, z których prawa mieściła jadalnię, a lewa - ogród zimowy. W skrajnych częściach budynku umieszczono apartamenty złożone z sypialni i garderoby. Do zespołu wnętrz pałacowych należą też sale w podziemiach, które w lecie wykorzystywano na zebrania towarzyskie (dekoracja malarska 1776 - Antonio Tavelli). W 1944 roku pałac został spalony przez wojska niemieckie. W 1953 roku Jabłonnę przejęła Polska Akademia Nauk, która stworzyła tu ośrodek konferencyjno-wypoczynkowy (odbudowa pałacu według projektu Mieczysława Kuźmy, rekonstrukcja parku według projektu Gerarda Ciołka). Podczas odbudowy pałacu jego części środkowej, przywrócono stan z końca XVIII wieku, natomiast w częściach bocznych pozostawiono partie dobudowane w pierwszej połowie XIX wieku zmieniając ich elewacje. Usunięto dekorację z lanego żelaza w Sali Mauretańskiej przywracając jej oraz pozostałym wnętrzom klasycystyczny charakter. Wyposażenie wnętrz skompletowano po roku 1945. Sale reprezentacyjne urządzono meblami i obrazami z końca XVIII wieku i pierwszej połowy XIX wieku.

Wrota Historii Pałac w Jabłonnie Łukasz Szachniewicz

W parku w Jabłonnie można zobaczyć ruiny dawnej wozowni, która zaprojektowana była, podobnie jak łuk triumfalny, przez Henryka Marconiego w XIX wieku. Po II wojnie światowej w dość dobrze utrzymanym budynku mieścił się obóz jeńców niemieckich, a później obóz pracy. Na terenie parku znajduje się również Łuk Triumfalny. Został wzniesiony przed 1842 ku czci księcia Józefa Poniatowskiego, według projektu Henryka Marconiego, na zlecenie Anny z Tyszkiewiczów 1 voto Potockiej, 2 voto Dunin Wąsowiczowowej – ciotecznej siostrzenicy księcia.

Ruiny stajni w Jabłonnie fot. Karolina Owczarek

Willa dr. Stanisława Bzury Przy ul. Modlińskiej 78 w Jabłonnie zwraca uwagę obszerna ceglana willa z początku XX w. Należała do Stanisława Bzury (1870 - 1948) zasłużonego lekarza gminnego, który był także doktorem zakładowym w Hucie Szkła w Legionowie. W czasie I wojny światowej w jego willi mieściła się kancelaria niemieckiej komendatury miejscowej (Orstkommandantur Jablonna). Do jej zadań należało wystawianie za opłatą przepustek do Warszawy, sekwerst artykułów rolnych, organizowanie podwód cywilnych dla garnizonu niemieckiego przy stacji Jabłonna.

Źródło: Powiat Legionowski. Przewodnik Subiektywny

Załogę komendatury tworzyły kompanie 2. Rezerwowego Batalionu Piechoty Landszturmu "Merzig". W okresie międzywojennym doktor Stanisław Bzura prowadził w Jabłonnie na powierzchni ok. 2 ha winnicę (stację doświadczalną). Testował w niej nowe szczepy francusko-amerykańskie, nazywane wówczas hubrydami. Swoje obserwacje zawarł w opublikowanej w 1938 r. głośnej książce pt. Winorośl i zastosowanie jej do przemysłowej hodowli w Polsce. Opracowanie było jednym z najlepszych polskich podręczników uprawy winorośli przed 1939r.

Pomnik poległych w latach 1939-1945 Usytuowany obok GCKiS w Jabłonnie na skwerze nazywanym pseudonimami żołnierzy AK: Mieczysława Stępnowskiego „Alfy” i Stanisława Felickiego „Skiby”, poległych 17 czerwca 1943 r, podczas eskorty transportu broni. Po lewej stronie pomnika umieszczona jest płyta pamiątkowa. Pomnik został zbudowany w latach 1981-1982 według projektu S. Kulona i M. Borysa. Fundatorami byli żołnierze AK i społeczeństwo Jabłonny.

fot. Bogdan Turek

Grota romantyczna Niewątpliwie oddzielną grupę zabytków w Jabłonnie tworzą realizacje słynnego architekta Szymona Bogumiła Zuga. twórcy m. in. kościoła ewangelicko-augsburskiego w Warszawie. Należy do nich oryginalna grota romantyczna z 1778 r. z resztkami domu pustelnika. Niestety, zaniedbany zabytek można oglądać tylko z zewnątrz. Uwagę zwraca oryginalna cegła ułożona przez majstra murarskiego Jana Jędrzeja Zscheringa. Grota niegdyś pomalowana przez Szymona Mańkowskiego obecnie odarta jest z tynków.

Źródło: Powiat Legionowski. Przewodnik subiektywny

Kościół Parafialny w Jabłonnie W 1921 r. zawiązany został Komitet Budowy Kościoła, a już cztery lata później parafia została erygowana. Kuria Biskupia Warszawska powołała do istnienia nową parafię wyłączając jej teren z parafii Chotomów. Świątynię zbudowano wg projektu architekta Józefa Sandyńskiego na placu ofiarowanym przez hrabiego Maurycego Potockiego. W 1944 r. kościół został wysadzony przez ustępujące wojska niemieckie. Odbudowany w latach 1945 – 1954 wg projektu architektów Zbigniewa Chwaliboga i Bolesława Gierycha.

Bogdan Turek Kościół Parafialny w Jabłonnie

Pomnik Orła Białego w Chotomowie Pomnik Orła Białego poświęcony został pomordowanym Harcerzom Szarych Szeregów, którzy działali na terenie Chotomowa podczas II wojny światowej. Zaprojektował go S. Dąbrowski. Pomnik znajduje się przy rondzie, u zbiegu ulic Piusa i Partyzantów.
	Pomnik Orła Białego w Chotomowie Źródło: jablonna.pl

Miejsce pamięci w Lasach Chotomowskich Krzyż metalowy z tablicą wmurowany w betonowy fundament, na wzgórzu w lesie chotomowskim, upamiętnia miejsce zamordowania przez Niemców żołnierzy AK. Napis na tablicy brzmi: "Ignacy Liwski, Eugeniusz Wójcik, Leon Apczyński, Stanisław Mariański". Miejsce to znajduje się w Lasach Chotomowskich blisko Szlaku Krosowego przebiegającego przez Góry Chotomowskie i około 300 metrów od Drogi Rajszewskiej.

fot. Michał Machnacki

Obelisk upamiętniający żołnierzy 28. Pułku Strzelców Kaniowskich poległych w sierpniu 1920 r. w Zamostkach Wólczyńskich

Na wschodnich "kresach" gminy Nieporęt, pomiędzy Zamostkami Wólczyńskimi, a Wólką Radzymińską, przy drodze nr 631 zachował się obelisk upamiętaniający żołnierzy 28. Pułku Strzelców Kaniowskich poległych tu w sierpniu 1920 r. Ten skromny pomnik odsłonił 14 września 1924 r. prezydent II RP Stanisław Wojciechowski, a poświęcił go arcybiskup warszawski Aleksander Kakowski. Inskrypcja na pomniku upamiętnia kpt. Stefana Pogonowskiego - dowódcę I batalionu 28. PSK, kpt. Benedykta Pęczkowskiego - dowódcę 6. kompanii oraz 18 żołnierzy poległych tu rankiem 15 sierpnia 1920 r. Batalion kpt. Pogonowskiego został skierowany pod Radzymin w wyniku ważnej dla przebiegu Bitwy Warszawskiej narady 3 generałów. Po południu 14 sierpnia 1920 r. w legionowskich koszarach spotkali się gen. Józeg Haller, dowódca Frontu Północnego, z dowódcą 1. Armii gen. Franciszkiem Latinikiem oraz gen. Lucjanem Żeligowskim, dowódcą stacjonującej tu 10. Dywizji Piechoty. Ustalono wówczas, że 10. DP wraz z 28. PSK nie zostanie skierowana pod Modlin, jak dotychczas planowano, tylko przystąpi do odbicia Radzymina z rąk Rosjan.

Zadanie stopniowo zostało wykonane, a żołnierzy poległych na polu chwały macierzysty pułk upamiętnił na cmentarzu poległych w Radzyminie i pomnikiem z piaskowca pod Zamostkami. Obelisk zachował się do czasów współczesnych. Nosi wiele śladów po pociskach, a zamiast przedwojennej kuli z piaskowca wieńczy go krzyż. Przy pomniku przechodzi obecnie szkal rowerowy II linii obrony im. ktp. S. Pogonowskiego. BIegną tędy również dwa szlaki piesze.

Źródło: J. Szczepański "Powiat Legionowski. Przewodnik Subiektywny"

Pomnik ku czci Legionistów Marszałka Józefa Piłsudskiego

Internowanych oficerów legionowych upamiętnienia dziś pomnik w Białobrzegach wystawiony staraniem władz gminy Nieporęt i odsłonięty w czerwcu 2004 r. Obelisk jest repliką pomnika z 1931 r. Poza oddaniem hołdu pełni ważną funkcję... wyjaśniania historii. Jak wiadomo obóz został założony w budynkach koszarowych w Beniaminowie. Jednak po II wojnie ich nazwę Białobrzegi. Dlatego do dziś wiele osób myli rzeczywiste miejsce internowania legionistów z położonym 2,5 km dalej fortem w Beniaminowie.

Źródło: J. Szczepański "Powiat Legionowski. Przewodnik Subiektywny"

Kapliczka w Rembelszczyźnie

Kapliczka w Rembelszczyźnie wybudowana została w 1952 lub 1953 roku. Trudno teraz po latach ustalić dokładną datę. Stawiał ją już nieżyjący Franciszek Sarnecki z synem Zdzisławem. Fundusze na budowę pochodziły z tzw. polowań. Myśliwi polujący na terenie konkretnej wsi, wpłacali określoną kwotę na jej rzecz. Mieszkańcy Rembelszczyzny przeznaczyli te fundusze na wybudowanie kapliczki. Terenu użyczyła rodzina Państwa Rębelskich. W latach pięćdziesiątych kapliczka stanęła w miejscu spokojnym i cichym. Wraz z upływem lat rósł ruch samochodowy, modernizacja skrzyżowania nadszarpnęła konstrukcję, pogoda też nie pozostała bez wpływu na jej stan. Konieczne stało się odnowienie.

Sołtys Wojciech Szybowski, Rada Sołecka Rembelszczyzny i osoby zainteresowane losem kapliczki podjęli decyzje o rozpoczęciu prac remontowych. Fundusze na ten cel przekazały bezinteresownie osoby prywatne i firmy działające na terenie sołectwa. Kapliczka została odnowiona zgodnie z oryginałem, wzmocniono jej konstrukcję i dodano blasku. Na uroczystość poświęcenia, której dokonał ksiądz Piotr Jędrzejewski przybyli mieszkańcy nie tylko Rembelszczyzny, ale i innych miejscowości, Wójt Gminy Maciej Mazur, radni, sołtysi i przedstawiciele firm.

Źródło: nieporet.pl

Forty w Beniaminowie

Fort w Beniaminowie został wybudowany przez Rosjan na przełomie XIX i XX wieku, jako fort łączący Twierdzę Zegrze z Twierdzą Warszawa. Prace budowlane najprawdopodobniej rozpoczęto w 1904 roku. Projektantem fortu, jak też i fortu Dębe, był gen. Wieliczko. Spod jego ręki wyszły projekty nowoczesnych (jak na tamte czasy) budowli. W 1904 roku fort uzyskał zdolności bojowe. Dalsze prace trwały do czasu wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej. W wyniku reformy z 1909 roku zaprzestano dalszych prac budowalnych i obiekt nigdy nie został ukończony.

Fort Beniaminów położony jest na linii Warszawa-Zegrze (6km od Zegrza). Miał bronić tej linii razem z czterema innymi fortami. Dwa z nich: Wawer i Kawęczyn, zostały wzniesione w latach 1892-1893 w ramach Twierdzy Warszawa. Natomiast pozostałe dwa forty w Pustelnikach i Maciołkach nigdy nie doczekały się realizacji. Ich budowę zaprzestano na oczyszczeniu przedpola i przygotowaniu dróg fortecznych. W 1909 roku podjęto decyzję o likwidacji Twierdzy Warszawa. Na początku zlikwidowano umocnienia po praskiej stronie Wisły (m.in. forty: Kawęczyn i Wawer). Fort w Beniaminowie w 1913 roku został rozbrojony, ale nie został wysadzony w powietrze. Nie dokończono także jego budowy.

3 sierpnia 1915 roku, podczas I wojny światowej, zapadała decyzja o opuszczeniu Twierdzy Warszawa. Wszystkie istotne elementy twierdzy zostały wysadzone w powietrze. Garnizon Rosyjski oddał Warszawę bez jednego wystrzału. Fort w Beniaminowie został więc zajęty przez Niemców bez walki. Automatycznie został włączony do linii obronnej "Bruckenkopf Warschau", biegnącej po linii Warszawa-Zegrze. Niemcy dostali w swoje ręce teren doskonale przygotowany do obrony przez rosyjskich inżynierów. W roku 1917 w pobliskich koszarach wybudowanych na potrzeby fortu (obecnie Białobrzegi) byli internowani oficerowie Legionów Polskich, którzy z odmówili złożenia przysięgi na wierność cesarzowi niemieckiemu. Wśród internowanych znajdował się także późniejszy dowódca Armii Krajowej Stefan Grot-Rowecki.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku fort był obsadzony przez polskie legiony. Okoliczne tereny stanowiły przedpole Warszawy. 16 sierpnia Rosjanie próbowali go zdobyć, lecz się to im nie udało.

W trakcie II wojny światowej Niemcy ponownie zajęli fort i umocnili linię Warszawa-Zegrze. W Beniaminowie powstał obóz dla jeńców radzieckich: Stalag 368. Podczas wyzwalania Polski fort Beniaminów został zbombardowany przez Rosyjski samolot. W 1944 roku, po zdobyciu przez Rosjan, został częściowo wysadzony. Wtedy to powstały jedyne uszkodzenia fortu. Zniszczono wszystkie kaponiery i tradytory.

Po wojnie teren zajmowało przez pewien czas wojsko. Następnie znajdowała się tutaj pieczarkarnia. A teraz, już od kilku lat, fort jest pusty i czeka na eksplorację. Obiekt znajduje się pod opieką konserwatora zabytków. Teren fortu upodobali sobie studenci Wydziału Mechanicznego Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej - corocznie na wiosnę urządzają sobie tutaj piknik.

Ziemno-betonowy fort wybudowano na planie nieregularnego pięcioboku. Jest to standardowy projekt inż. Wieliczki dostosowany do warunków terenowych. Przez to fort ma kształt asymetrycznego trapezu. Szyja jest oparta w kierunku zachodnim, natomiast cały fort kieruje się w stronę północno-wschodnią. Obiekt posiadał jeden wał dla artylerii i dla piechoty. Jest on aktualnie trochę zniszczony w kilku miejscach. Koszary, wybudowane w szyi fortu, były bronione przez kaponierę szyjową. Kaponiera ta niestety została zniszczona, jak też część środkowa koszar. Koszary są połączone z wałem za pomocą poterny z czterema wyjściami na dziedziniec fortu. Poterna jest przykryta nasypem ziemnym i lekko skręca na południe, dzieląc teren fortu na dwie części (większą północną i mniejszą południową). Przy wale prawego czoła poterna łączy się ze schronem pogotowia dla artylerzystów. W barkach fortu były dwa wolnostojące tradytory (po jednym na południu i północy). Pozostały po nich tylko zwały betonu.

Fort posiada oczywiście fosę. Była ona broniona przez kaponierę na wschodzie i dwie półkaponiery (północna i południowa). Żadna z kaponier nie przetrwała do naszych czasów natomiast galeria przeciwskarpowa nie została nigdy wykonana. Kaponiery były połączone z dziedzińcem za pomocą potern z wyjściami w wale. Aktualnie istnieje tylko poterna środkowa, chociaż prowadzi do nieistniejącej kaponiery. Po pozostałych poternach nie pozostały nawet wejścia. Wejścia do potern zabezpieczone zostały przelotniami i posiadały magazyny dla artylerii. Nad wejściami wybudowane były schrony pogotowia dla artylerzystów. Pomiędzy schronami a magazynami znajdowały się windy do podawania amunicji do działek. Na samym wale usytuowane zostały stanowiska dla działek przeciwszturmowych. Po stanowiskach nie ma teraz nawet śladu. Być może do rozpoczęcia wojny nie zostały wybudowane.

Teren fortu w Beniaminowie nie jest porośnięty drzewami czy krzakami (co często dotyka tego typu budowle). Łatwo więc odszukać wszystkie elementy fortu i rozpoznać ich przeznaczenie. Szkoda, że nie istnieją w nim podziemne chodniki, które znacznie podniosłyby jego atrakcyjność. Na szczęście okolica budowli nie należy do zbyt uczęszczanych, więc ilość śmieci na jego terenie można uznać za znośną.

Dzika Plaża

Plac zabaw na Dzikiej Plaży w Nieporęcie Urszula Górska

Teren rekreacyjno – wypoczynkowy „Dzika Plaża” jest szczególnym miejscem na mapie gminy Nieporęt, a także całego powiatu legionowskiego.

Zagospodarowanie całości terenu rozpoczęło się w 2009 roku. Wybudowany został budynek socjalno-techniczny z sanitariatami i pomieszczeniami dla ratowników. Powstały ścieżki spacerowe, a wzdłuż nich stanęły ławeczki dla spragnionych chwili odpoczynku. Dzięki oświetleniu miło spędzić czas można także wieczorami. Sama plaża została powiększona, poprzez dosypanie piasku. Z myślą o najmłodszych powstał plac zabaw z kolorowymi zestawami sprawnościowymi. Również rodzice nie będą się nudzić. Nie spuszczając z oka swoich pociech, mogą skorzystać ze znajdującej się tuż obok placu zabaw urządzeń siłowni na świeżym powietrzu. Powstanie mola, którego budowę zakończono w czerwcu 2010 r. stanowiło dopełnienie prac związanych z zagospodarowaniem terenu, jakie od 2009 r. były systematycznie prowadzone na „Dzikiej Plaży”. Molo o konstrukcji żelbetowo-drewnianej, spełniające funkcję ciągu spacerowego, miejsca imprez rekreacyjnych ma 30 metrów długości i 6 metrów szerokości. Dzięki specjalnemu podjazdowi jest przyjazne dla osób niepełnosprawnych.

Uroczyste otwarcie terenu rekreacyjno – wypoczynkowego odbyło się wraz z początkiem wakacji w 2010 r. Od tamtego czasu „Dzika Plaża” cieszy się coraz większym uznaniem i sympatią wśród mieszkańców oraz gości odwiedzających to miejsce. Pięknie zagospodarowane tereny zielone, nasadzone rośliny i krzewy ozdobne oraz zachowane wspaniałe stare drzewa dopełniają urody całemu obiektu. To doskonałe miejsce do rodzinnych spacerów i rekreacji nad wodą zarówno dla mieszkańców gminy, jak i odwiedzających nas gości.

Warto wspomnieć, że kąpielisko przy Dzikiej Plaży w Nieporęcie jako jedyne w powiecie i jedno z dziewięciu na Mazowszu spełnia obecnie rygorystyczne wymogi ministra zdrowia i jest zarejestrowane jako kąpielisko. Zmiana obowiązujących przepisów prawnych spowodowała drastyczny spadek ilości kąpielisk na Mazowszu. Rozporządzenie ministra zdrowia zmusiło organizatorów do zgromadzenia odpowiednich dokumentów, przeprowadzenia badań wody na własny koszt. Ze względu na znaczny stopień trudności tylko 9 właścicieli kąpielisk podjęło się tego zadania i z sukcesem je zakończyło. Wśród nich jest Gmina Nieporęt i kąpielisko przy Dzikiej Plaży w Nieporęcie.

W sierpniu 2010 r. Gmina Nieporęt została finalistą Ogólnopolskiego Konkursu „Modernizacja Roku 2009'' za rewitalizację części wybrzeża Zalewu Zegrzyńskiego pn. Dzika Plaża w Nieporęcie. Jury Konkursu doceniło warunki stworzone w tym miejscu dla wypoczynku i rekreacji. Z końcem czerwca 2011 r. na „Dzikiej Plaży” uruchomiono wypożyczalnię rowerów, która powstała w ramach partnerstwa Gminy Nieporęt z Miastem Legionowo, w ramach realizacji programu „Aktywne Legionowo”.

Do ciekawostek należy fakt, że „Dzika Plaża” została ujęta jako jeden z przystanków na odtwarzanym historycznym Szlaku wodnym Króla Stefana Batorego – z udziałem mola jako przystani. Szlak ten, o znaczeniu międzynarodowym, urasta do roli jednego z najważniejszych wodniackich przedsięwzięć turystycznych na terenie kraju.

Źródło: nieporet.pl

Willa Bratki (siedziba Muzeum Historycznego w Legionowie)

Działka, na której stoi willa została wytyczona w 1925 roku. BYła jedną z 537 parceli, które utworzyły Osadę Parcelacyjną Jabłonna Legionowo I. Właściele parceli zamóili projekt budynku w stylu dworkowym, który był odpowiedzią na poszukiwania stylu narodowego w architekturze. na fali radości z odzyskania niepodległości atchotekci początku lat 20. z chęcią podkreślali cechy polskie. Wzorce czerpali z renesansu oraz architektury dworu szlacheckiego. Przy Mickiewicza powstała więc reprezentacyjna willa łącząca obe te style, tj. dworski - kolumnowy ganek i ganek wejściowy oraz łamany dach polski i narożne boniowanie, jak w kazimierskich spichlerzach.

Około 1931 r. w budynku umieszczono siedzibę Urzędu Gminy Legionowo. Przypomnijmy, że gmina powstala w 1930 roku. Jej pierwszym wójtem był Draim - robotnik z huty szkła, a po jego odwołaniu wybrano S. Szelowskiego. Z czasem z willi "Raciążanki" do drewniaka stojącego naprzeciwko Urzędu Gminy przeniesiono także posterunek Policji Państwowej. W latach 30. jego komendantem był przodownik Teodor Domaradzki.

W 1983 r. Urząd Gminy przeniesiono do nowszej i obszerniejszej kamienicy wybudowanej u zbiegu ulic Batorego i Kazimierza Wielkiego. Natomiast posterunek policji na blisko 50 lat znalazł siedzibę w narożnej kamienicy u zbiegu ulic Sienkiewicza i 3 Maja.

Tuż przed wybuchem II wojny w willi przy ul. Mickiewicza dr tadeusz Frydrychowicz utworzył niewielki szpital. Odegrał on istotną rolę w czasie wybuchu powstania w Legionowie w sierpniu 1944 r., kiedy opatrywano tu rannych powstańców. Po II wojnie światowej w budynu utworzono Szpital Rejonowy, a następnie do około 1994 r. w willi funkcjonowała izba porodowa.

Willa przy ul. Mickiewicza 23 jest siedzibą Muzeum Historycznego w Legionowie (od 1 sierpnia 2006 r., przedtem od 2001 r. jako Zbiory Historyczne Miasta Legionowo) oraz Towarzystwa Przyjaciół Legionowa. Spotykają się tu także członkowie Redakcji "Rocznika Legionowskiego", Nauczycielskiego Klubu Misłośników Historii Lokalnej "Belferia" oraz Legionowskiego Klubu Eksploracyjno-Rekonstrukcyjnego.

W 2001 r. willa została wpisana do rejestru zabytków.

Źródło: To i Owo, 30 grudnia 2010 r.

Kasyno wojskowe

Dlaczego ten budynek jest taki wyjątkowy? Został zbudowany w 1892 r. podczas pierwszego etapu budowy koszar przy ówczesnej stacji Kolei Nadwiślańskiej Jabłonna. Jest to jeden z najstarszych drewnianych budynków w Legionowie. Już wówczas wyróżniał się ciekawą architekturą nawiązującą do rosyjskiego budownictwa ludowego, która w ten sposób odróżniała ją od pozostałych budynków koszarowych. Budynek posiadał ciekawe nadokienniki, a także wole oczy czyli okienka na strychu oraz charakterystyczne ozdobne kominy. Ręcznie wykonane ozdobniki musiały być wiernie odtworzone. Ponieważ budynek przeszedł kilka pożarów, w przywracaniu dawnego kształtu pomocą okazały się być stare zdjęcia fragmenty budynku przechowywane w zbiorach muzeum.

Kasyno w Legionowie Krzysztof Pietrzak

Odbudowa i przeniesienie drewnianego budynku kasyna z terenów położonych przy ulicy Zegrzyńskiej na ulicę Piaskową to ogromny sukces. Wydawało się, że niszczejący przez lata budynek, który był kilkukrotnie podpalany całkowicie zniszczeje w cieniu wiaduktu. Inwestycję włączono do Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Legionowo na lata 2007-2025 i dofinansowano kwotą 2,1 mln zł. Projekt był współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2007-2013. Nadzór nad przedsięwzięciem sprawował konserwator zabytków. Każdy z elementów przed przeniesieniem był opisywany i znakowany.

Kasyno powstało w 1892 r. przy stacji Kolei Nadwiślańskiej Jabłonna. Wchodziło w skład kompleksu koszarowego 192 Wawerskiego Rezerwowego Pułku Piechoty. W czasie I WŚ w grudniu 1915r. zakwaterowano tu niemieckie dowództwo Oddziałów Zapasowych Piechoty – Infanterie Ersatz Truppe Warschau. Było to zgrupowanie liczące około 8 tys. żołnierzy niemieckich szkolonych w koszarach i wysyłanych stąd na front jako uzupełnienia dla wykrwawionych pułków. W okresie II RP budynek był wykorzystywany jako reprezentacyjne mieszkanie komendantów legionowskiego garnizonu. Pod koniec lat 20, mieszkał tu dowódca 2. Batalionu Balonowego ppłk. Aleksander Wilcz z żoną i córką Bogusławą (przebywa obecnie w legionowskim DPS).
Około 1930 r. w budynku założono kasyno wojskowe dla oficerów, początkowo dla 2. Batalionu Balonowego, a następnie dla całego garnizonu tzw. Garnizonowe Kasyno Oficerskie. Wówczas w budynku podejmowano wielu znaczących postaci z życia w II RP. - W Muzeum udało nam się udokumentować pobyt m.in. por. Franciszka Żwirki znakomitego pilota (1931r.), prof. Augusta Piccarda (1935r.) słynnego naukowca, który wynalazł batyskaf i pokonał na balonie wysokość 16 km – opowiada dyrektor Jacek Szczepański. W 1936r. przebywał tu płk Jana Jura Gorzechowski, wówczas komendant Straży Granicznej, a prywatnie mąż Zofii Nałkowskiej, bojownik PPS i organizator słynnej ucieczki 10 z Pawiaka. W kasynie świętowali legionowscy piloci balonowi m.in. kpt. Franciszek Hynek, por. Zbigniew Burzyński, por. Władysław Pomaski – zwycięzcy w prestiżowych zawodach o puchar Gordona Bennetta. Do tych tradycji odnosimy się głównie uzasadniając celowość odbudowy kasyna, jako ważnego świadka legionowskich tradycji – przekonuje dyrektor.
W minionych latach kasyno pełniło różne funkcje, od kulturalnych, lokalowych aż do tych bardziej prozaicznych. Po II WŚ w okresie PRL-u mieściły się tu sklepy WPH, które tłumnie odwiedzali mieszkańcy Osiedla Piaski. - Po raz pierwszy kwestię ratowania budynku podjęliśmy w 1999 r. – opowiada dyrektor Szczepański. - Planowaliśmy utworzenie tu Regionalnego Centrum Turystyki Fortecznej. Budynku nie udało się jednak pozyskać od Wojska Polskiego. W dobrym stanie budynek przetrwał do 2000r. Od 1999r. UM Legionowo poczyniło starania by przejąć kasyno. 25 listopada 1999 r. budynek został wpisany do rejestru zabytków pod numerem A26. Dzięki temu zapisowi został uratowany. Przetrwał nawet falę pożarów, które bardzo nadwyrężyło konstrukcję, a po jego przeniesieniu na Osiedle Piaski powstanie w nim filia muzeum, w której będą prezentowane dzieje garnizonu ze szczególnym uwzględnieniem dziejów 1 WDZ.

Źródło: gazetapowiatowa.pl

Galeria w Starym Domu

Pomnik "Polski Walczącej"

Historia pomnika Polski Walczącej w Legionowie sięga wczesnych lat powojennych. Po II wojnie światowej, na obecnym rondzie Armii Krajowej, wzniesiony został przez społeczeństwo miasta krzyż brzozowy z tablicą epitafijną, na której umieszczono nazwiska poległych w walkach mieszkańców Legionowa. Krzyż zapoczątkował upamiętnienie walk wyzwoleńczych i poniesionych ofiar, szczególnie w Powstaniu Warszawskim. Przez pewien czas oficjalne uroczystości patriotyczne odbywały się także przy tym krzyżu (np. wręczenie sztandaru Związkowi Inwalidów Wojennych w dniu 1 września 1964 r.). Krzyż ten wraz z ogrodzeniem został zlikwidowany w latach siedemdziesiątych przez działaczy PZPR i władze miasta, a samo rondo aż do 1994 r., to jest do dnia wzniesienia pomnika Polski Walczącej, było zaniedbane, pozbawione jakichkolwiek symboli chrześcijańskich i narodowowyzwoleńczych. Uroczyste odsłonięcie i poświęcenie pomnika Polski Walczącej w Legionowie odbyło się w dniu 22 maja 1994 r. Odsłonięcia i poświęcenia Pomnika dokonali: ks. biskup Zbigniew Józef Kraszewski, kapelan miejscowego kościoła garnizonowego ks. Stanisław Rospondek, przedstawiciel AK kpt. Edward Dietrich, przedstawiciel NSZZ "Solidarność" - Ligia Urniaż-Grabowska, dowódca 1. Warszawskiej Dywizji Zmechanizowanej im. Tadeusza Kościuszki płk Zbigniew Cieślik, autor projektu pomnika prof. Andrzej Bissenik i uczeń szkoły nr 7 w Legionowie.

Pomnik Polski Walczącej w Legionowie Źródło: muzeum.legionowo.pl

Pomnik powstał z inicjatywy byłych żołnierzy I Rejonu VII Obwodu "Obroża" Armii Krajowej. Jego budowę poparł NSZZ "Solidarność". Został wzniesiony ze składek miejscowego społeczeństwa. Jako dzieło narodowej pamięci przekazany został w tym dniu prezydentowi Legionowa. Opiekę nad pomnikiem powierzono miejscowej Szkole Podstawowej Nr 7 im. VII Obwodu "Obroża" Armii Krajowej.

Źródło: muzeum.legionowo.pl

Willa Raciążanka

Centrum handlowym przedwojennego Legionowa był rynek wytyczony w 1925r. Wokół niego funkcjonowało wiele sklepów i firm oferujących artykuły spożywcze i mięsne, a także liczne materiały budowlane. [...] Współcześnie zachowało się jedynie kilka przedwojennych kamieniczek o dość ciekawej historii. [...] u zbiegu ul. Batorego i Piłsudskiego zachowała się "Willa Raciążanka" rodziny Górczyńskich, zbudowana z charakterystycznych, wytwarzanych na miejscu, cementowych elementów. Przed wojną mieścił się tu przejściowo posterunek Policji Państwowej oraz sklep z materiałami żelaznymi Kazimierza Neldnera. Natomiast po wojnie działała mydlarnia Matusiaka i chętnie odwiedzana kawiarnia "Mała".

Wspomnień Małej Kawiarenki czar Anna Wocka

Kościół pw. Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa

W maju 1989 - roku Kongresu Eucharystycznego - w czasie mszy św. celebrowanej przy kapliczce Matki Boskiej Niepokalanej u zbiegu ulic Sobieskiego i Piłsudskiego, ks. bp Marian Duś wyraził pragnienie, aby dla upamiętnienia Kongresu Eucharystycznego, zbudować kościół i stworzyć parafię pod wezwaniem Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa. Tego samego roku prezydent Warszawy wyraził zgodę na budowę świątyni, a Kardynał Józef Glemp wyznaczył do tego zadania ks. Zygmunta Podstawkę, który w latach osiemdziesiątych pełnił posługę kapłańską, jako wikariusz w parafii św. Jana Kantego. W czerwcu 1989 roku, korzystając z gościny parafii Jabłonna, tymczasowo tam zamieszkał.

Kościół pw. Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa w Legionowie Olga Groszek

Rada Miasta, która początkowo była niechętna temu projektowi, ostatecznie wyraziła zgodę na przekazanie działki porośniętej sosnowym zagajnikiem przy ul. Piłsudskiego. Niewątpliwy wpływ na zmianę jej decyzji miało referendum wśród mieszkańców osiedli „Jagiellońska" i „Sobieskiego", przeprowadzone wiosną 1990 roku z inicjatywy ks. Podstawki. Około 10 tysięcy osób wyraziło pragnienie, aby w tym właśnie miejscu powstał kościół dla nowo organizującej się parafii.

28 kwietnia 1990 roku na placu poświęconym przez biskupa Mariana Dusia ustawiono krzyż i ołtarz polowy przy którym, do czasu wybudowania tymczasowej kaplicy, sprawowano eucharystię i gromadziła się miejscowa wspólnota parafialna. Budowa kaplicy rozpoczęła się niemal natychmiast po poświęceniu placu. Zakończyła się w niecałe pół roku po rozpoczęciu. Część materiału przekazała parafia Puchały z diecezji łomżyńskiej.

W święto Matki Boskiej Różańcowej - 7 października 1990 roku - podobnie jak plac, poświęcił ją bp Marian Duś. Służyła parafii przez 9 lat. Do kaplicy dobudowano niewielkie mieszkanie dla proboszcza. Wikariusze zaś początkowo mieszkali w wynajętych w blokach mieszkaniach. Kilka miesięcy później, dekretem metropolity warszawskiego prymasa Polski kardynała Józefa Glempa wydanym 7 lutego 1991 roku, została ustanowiona parafia Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa, a ks. Zygmunt Podstawka został jej pierwszym proboszczem.

Wiosną 1991 roku rozpoczęto budowę. kościoła i domu parafialnego. Ludzie sami zadecydowali o wyglądzie, sylwetce i stylu architektonicznym przyszłej świątyni. Projektanci kościoła, profesorowie Politechniki Warszawskiej Andrzej Buchner; Witold Mieszkowski i Andrzej Żurawski, zaproponowali aby świątynia nawiązywała do stylu zwanego neogotykiem nadwiślańskim. Była to odpowiedź na życzenie parafian, żeby budowany kościół nawiązywał wyglądem i stylem do starszych świątyń. Budowa kościoła była możliwa dzięki wielkiej ofiarności parafian i życzliwości wykonawców (niektórzy czekali na wynagrodzenie za pracę przy budowie nawet po pół roku. Wiele prac przy budowie wykonano społecznie. Grupa kilkunastu parafian przez kilka lat, po zakończeniu pracy zawodowej, pracowała przy budowie kościoła. Dzięki ich pracy koszty budowy były dużo mniejsze. Kamień węgielny, który 14 września 1994 roku wmurował biskup warszawsko-praski Kazimierz Romaniuk, pochodzi z bazyliki w Orvieto we Włoszech, sławnej z cudu eucharystycznego (XIII wiek). Rok później została ukończona plebania.

We wspomnienie św. Józefa robotnika, 1 maja 1999 roku, kościół poświecił ordynariusz diecezji warszawsko-praskiej bp Kazimierz Romaniuk. Sześć lat później - 29 maja 2005 roku - abp Sławoj Leszek Głódź, drugi ordynariusz diecezji warszawsko-praskiej dokonał konsekracji kościoła, namaszczając ołtarz i mury świątyni w dwunastu miejscach. Na znak tego namaszczenia na ścianach kościoła wmurowuje się tzw. zacheuszki czyli płytki ze znakiem krzyża.

Źródło: diecezja.waw.pl/ncik

Budynek koszarowy z 1897 r. zbudowany dla rosyjskiego 4. Batalionu Kolejowego

Obóz Feldmarszałka Hurki Krzysztof Pietrzak

W 1892 r. władze carskie wykupiły od Augusta hr. Potockiego tereny leżące na północ od stacji kolejowej. Na tym terenie, w pobliżu folwarku Kozłówka w 1897 r. wzniesiono murowany kompleks koszarowy dla 4. Batalionu Kolejowego. 25 marca 1899 roku koszarom położonym przy stacji Jabłonna car Mikołaj II nadał nazwę Obóz Feldmarszałka Hurki. Na początku XX wieku garnizon liczył około 4 tysiące stałej załogi. Zamieszkiwała ona około 120 budynków, które tworzyły zwartą zabudowę typu miejskiego.

Źródło: legionowo.pl

Kwatera wojenna na cmentarzu

Kwatera wojenna grupuje mogiły żołnierzy Wojska Polskiego poległych i zmarłych w szpitalach wojennych 1939 r. na skutek odniesionych ran oraz żołnierzy Armii Krajowej i innych formacji niepodległościowych z lat 1939 - 45, a także żołnierzy zmarłych po wojnie. Do kwatery przeniesiono również szczątki osób zamordowanych przez okupanta niemieckiego zebrane z 36 mogił na terenie Legionowa i okolic. Obelisk wykonano ze zbrojonego betonu, w dolnej części umieszczono tablicę pamięci. Odsłonięcia dokonano w latach 50. na cmentarzu w Legionowie. Renowacji kwatery i obelisku dokonano w 2004 r. z inicjatywy legionowskiego Koła Polskiego Czerwonego Krzyża i prezydenta Legionowa, Andrzeja Kicmana. Po prawej stronie obelisku umieszczona została tablica pamiątkowa poświęcona żołnierzom Armii Krajowej i osobom cywilnym z naszego rejonu, poległym i pomordowanym podczas Powstania Warszawskiego 1944 r. Odsłonięcie odnowionego pomnika nastąpiło w dniu 1 września 1994 r

Źródło: Muzeum w Legionowie
Na podstawie materiałów archiwalnych ŚZŻAK w Legionowie i ZHML

Tablica pamiątkowa na placu im. Tadeusza Kościuszki

W 68. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego odsłonięto w Legionowie pamiątkową tablicę poświęconą poległym podchorążym Armii Krajowej - Jerzemu Dąbrowskiemu ps. "Lato" oraz Stefanowi Majewskiemu ps. "Warta", którzy 25 czerwca 1943 r. zostali rozstrzelani przez Niemców w legionowskich koszarach. Pięć dni wcześniej, gdy transportowali broń z alianckiego zrzutu i przechodzili przez Plac Kościuszki na Bukowcu, znaleźli się w środku niemieckiej obławy i wpadli w ręce wroga. Ich ciała wywieziono i do dziś nie wiadomo gdzie spoczywają. Pomnik znajduje się na placu im. Tadeusza Kościuszki

Arena Legionowo

Arena Legionowo legionowo.pl

Arena Legionowo - nowoczesna hala widowiskowo - sportowa zlokalizowana jest na terenie kompleksu sportowego w Legionowie w odległości ok. 20 km od centrum Warszawy.

Arena to nowoczesny obiekt wielofunkcyjny przystosowanym do organizacji halowych dyscyplin sportowych na najwyższym szczeblu oraz wydarzeń kulturalno- rozrywkowych. Budynek Areny ma powierzchnię użytkową 6116 m2. Sercem obiektu jest boisko główne z trybunami dla widzów mieszczącymi 1988 osób.

Dodatkowo w hali znajdują się: siłownia, sala fitness, odnowa biologiczna, ścianka wspinaczkowa, sala konferencyjna, bar, hotel, sezonowa wypożyczalnia rowerów, punkt informacji turystycznej.

Arena Legionowo jest również siedzibą najlepszych miejscowych klubów sportowych oraz Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Legionowie.

Hala Sportowa została zaprojektowana w taki sposób, aby w jednym czasie mogły z niej korzystać 3 grupy trenujące. Kotary dzielące płytę główną umożliwiają równoczesne i niezależne prowadzenie zajęć sportowo - rekreacyjnych w każdej części. Oświetlenie i nagłośnienie hali spełniają wszystkie obowiązujące wymogi. Obiekt wyposażony jest również w dwie elektroniczne tablice wyników i budkę spikera. W hali istnieje również możliwość korzystania ze stołów do tenisa stołowego.
Hala dysponuje 6 szatniami dla zawodników i 1 szatnią dla trenerów każda z szafkami zamykanymi na kluczyk i bezpośrednim dostępem do kabin prysznicowych oraz do toalet

Sala konferencyjna wyposażona w krzesła, stoliki i rzutnik multimedialny oraz flipcharty.

Obiekt jest w pełni przystosowany dla osób niepełnosprawnych i matek z małymi dziećmi. Wewnątrz hali znajduje się winda osobowa, toalety dla osób niepełnosprawnych i toalety dla matek z małymi dziećmi wyposażone w przewijaki.

Ponadto w bezpośrednim sąsiedztwie hali sportowej znajduje się Stadion Miejski z boiskami do koszykówki, siatkówki plażowej, piłki nożnej, bieżnią lekkoatletyczną, wielofunkcyjnym boiskiem sportowym "ORLIK 2012", skateparkiem i placem zabaw.

Źródło: mosir-legionowo.pl